Το γενετικό υπόβαθρο της ασθένειας
Τα γονίδια περιέχουν πληροφορίες για την κατασκευή ολόκληρου του ανθρωπίνου οργανισμού. Οι πληροφορίες που περιέχουν τα γονίδια χρησιμοποιούνται για την παρασκευή πρωτεϊνών, οι οποίες με τη σειρά τους κατασκευάζουν τα νεφρά, το αίμα, επεξεργάζονται το φαγητό που τρώμε κτλ.
Ο καθένας μας έχει μικρές διαφορές/αλλαγές στα γονίδια του. Όταν μια από αυτές τις αλλαγές προκαλεί μια ασθένεια, τότε η αλλαγή αυτή ονομάζεται μετάλλαξη. Μια μετάλλαξη θα γίνει η αιτία η αντίστοιχη πρωτεΐνη να κατασκευαστεί λανθασμένα. Η πρωτεΐνη δε θα λειτουργεί σωστά και θα προκαλεί προβλήματα στη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι τα γονίδια είναι τα σχέδια κατασκευής ενός εργοστασίου. Αν υπάρχει λάθος στα σχέδια, το εργοστάσιο θα έχει πρόβλημα. Κάποιες φορές το πρόβλημα είναι μικρό και κανείς δεν το προσέχει. Άλλες φορές το πρόβλημα είναι σημαντικό και το εργοστάσιο αδυνατεί να φτιάξει τα προϊόντα του σωστά ή δεν μπορεί να τα φτιάξει καθόλου.
Η νεφροπάθεια Mucin-1 προκαλείται από μια μετάλλαξη στο γονίδιο MUC1. Οι περισσότερες οικογένειες που έχουν εξεταστεί παγκοσμίως, έχουν την ίδια μετάλλαξη στο γονίδιο MUC1.
Βλεννοπρωτεΐνη-1 (Mucin-1)
Το γονίδιο MUC1 παράγει την Βλεννοπρωτεΐνη-1, η οποία είναι κύριο συστατικό της βλέννης. Η βλέννη λιπαίνει τα όργανα και τους ιστούς προστατεύοντάς τα από παθογόνα σωματίδια, όπως μύκητες, βακτήρια και ιούς. Το σώμα παράγει περίπου 1 λίτρο βλέννης κάθε μέρα.
Η Βλεννοπρωτεΐνη-1 εντοπίζεται σε ολόκληρο το σώμα και ειδικά στους πνεύμονες, στους μαστούς, στο δέρμα, στο στομάχι, στους σιελογόνους αδένες και στους νεφρούς. Παρόλο που η πρωτεΐνη αυτή παράγεται σε πολλούς ιστούς, η μεταλλαγμένη μορφή της προκαλεί μόνο νεφρική ανεπάρκεια. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί σήμερα μέρος επιστημονικής διερεύνησης.
Στη νεφροπάθεια Mucin-1, η προβληματική μορφή της πρωτεΐνης Mucin-1 δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέσα στο κύτταρο. Ως αποτέλεσμα η προβληματική πρωτεΐνη Mucin-1 συσσωρεύεται μέσα στα νεφρικά κύτταρα, ενώ είναι ακόμη υπό διερεύνηση ο μηχανισμός εκδήλωσης της ασθένειας.
Συνεπώς, παραμένουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με το γονίδιο MUC1 και τη νόσο, όπως:
- Πώς ελέγχεται η λειτουργία του γονιδίου MUC1;
- Πώς και γιατί η προβληματική μορφή της πρωτεΐνης συσσωρεύεται μέσα στα νεφρικά κύτταρα και πώς αυτό οδηγεί σε νεφροπάθεια;
- Γιατί τα προβλήματα προκύπτουν μόνο στους νεφρούς;
- Γιατί μερικά άτομα πάσχουν από την ήπια μορφή της ασθένειας και άλλα εμφανίζουν τη σοβαρή μορφή της νόσου;
Ο μόνος τρόπος να βρούμε απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα και κατ’ επέκταση να επιβραδύνουμε την εξέλιξη της νόσου ή ακόμα και να τη θεραπεύσουμε είναι να μελετήσουμε τη λειτουργία του γονιδίου MUC1, της πρωτεΐνης Mucin-1 και την πορεία της νεφροπάθειας στους πάσχοντες.
Η κληρονόμηση της νεφροπάθειας Mucin-1
Η νεφροπάθεια Mucin-1 δεν είναι μεταδοτική ασθένεια. Δεν πρόκειται να “κολλήσεις” τη νόσο, καθώς αυτή έχει απόλυτα κληρονομικό υπόβαθρο. Αυτό σημαίνει πως μεταφέρεται από τη μια γενιά στην επόμενη μέσω ενός γονέα, ο οποίος φέρει την υπεύθυνη μετάλλαξη.
Η κληρονόμηση της νόσου
Όλοι έχουν δύο αντίγραφα του γονιδίου MUC1, ένα από τον πατέρα και ένα από τη μητέρα. Στα άτομα που πάσχουν από τη νόσο, ένα από τα δύο αντίγραφα του γονιδίου έχει τη μετάλλαξη. Παρόλο που υπάρχει και ένα καλό αντίγραφο του γονιδίου, αυτό δεν αποτρέπει την παραγωγή της προβληματικής μορφής της πρωτεΐνης Mucin-1.
Το παιδί ενός πάσχοντα μπορεί να κληρονομήσει το υγιές ή το μεταλλαγμένο αντίγραφο του γονιδίου. Είναι τελείως τυχαίο το ποιο αντίγραφο θα κληρονομήσει το παιδί. Συνεπώς, το κάθε παιδί ενός πάσχοντα έχει 50% πιθανότητα να κληρονομήσει το προβληματικό αντίγραφο του γονιδίου με αποτέλεσμα να εμφανίσει τη νεφροπάθεια. Έτσι λέμε πως η ασθένεια έχει αυτοσωμική επικρατούσα κληρονόμηση, αφού χρειάζεται μία δόση του μεταλλαγμένου γονιδίου MUC1 για να πυροδοτήσει την ασθένεια ενώ η κληρονόμηση δεν εξαρτάται από το φύλο του γονέα ή του παιδιού.
Αν οι γονείς δεν πάσχουν από τη νόσο, τότε ούτε το παιδί πρόκειται να την εμφανίσει. Εντούτοις, μερικές φορές η νόσος είναι ήπια και μπορεί και να μην έχει διαγνωστεί μέχρι να ελεγχθούν τα επίπεδα κρεατινίνης στο αίμα. Συχνά η νεφρική νόσος δεν προκαλεί καθόλου συμπτώματα μέχρι αργά στην πορεία της.
Γενετική εξέταση για κληρονόμηση της μετάλλαξης
Για να καθοριστεί εάν ένα άτομο πάσχει από τη νόσο πρέπει να υποβληθεί σε γενετική εξέταση. Πρόκειται ουσιαστικά για μια εξέταση αίματος. Ακολουθεί απομόνωση του DNA από το αίμα και ανάλυσή του για να καθοριστεί αν το γονίδιο είναι μεταλλαγμένο. Η πρόβλεψη της σοβαρότητας της νόσου μέσα από το γενετικό τεστ αυτό δεν είναι εφικτή. Η γενετική αυτή εξέταση δεν αποτελεί εξέταση ρουτίνας και πραγματοποιείται μόνο από ερευνητές σε συγκεκριμένα ερευνητικά κέντρα.
Νεφρική ανεπάρκεια λόγω της ασθένειας
Προς το παρόν δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη νόσο. Τα περισσότερα άτομα που έχουν τη νόσο θα εμφανίσουν μια βραδέως εξελισσόμενη απώλεια της νεφρικής λειτουργίας. Μερικοί από αυτούς θα χρειαστούν αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού.
Μεταμόσχευση νεφρού
Μεταμόσχευση νεφρού είναι μια διαδικασία κατά την οποία ο χειρουργός τοποθετεί το νέο νεφρό στο κάτω μέρος της κοιλιάς και συνδέει την αρτηρία και φλέβα του καινούριου νεφρού με τις αρτηρίες και φλέβες του ασθενή. Ο καινούριος νεφρός μπορεί να προέρχεται από ένα συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο ή από κάποιο που έχει πεθάνει και ακολούθησε δωρεά των οργάνων του μετά το θάνατό του.
Οι περισσότεροι ασθενείς μετά τη μεταμόσχευση αισθάνονται και πάλι υγιείς και δε χρειάζονται πλέον αιμοκάθαρση, εντούτοις χρειάζεται να λαμβάνουν συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή για το υπόλοιπο της ζωής τους, ώστε να μην απορρίψει ο οργανισμός τους το μεταμοσχευμένο νεφρό.
Άτομα με νεφροπάθεια Mucin 1 θεωρούνται άριστοι υποψήφιοι για μεταμόσχευση νεφρού. Ο λόγος είναι ότι η νόσος αυτή επηρεάζει μόνο τους νεφρούς και η λειτουργία τους επιδεινώνεται σταδιακά, με αποτέλεσμα να υπάρχει αρκετός χρόνος για την προετοιμασία της μεταμόσχευσης.
Είναι επίσης σημαντικό να εντοπιστούν έγκαιρα τα άτομα που μπορεί να επιθυμούν να δωρίσουν το νεφρό τους. Μπορεί να αποδειχτεί πολύ δύσκολο να ζητηθεί από κάποιον να δωρίσει το νεφρό του! Αν ο πιθανός δότης είναι συγγενής θα πρέπει πρώτα να εξεταστεί για τη νόσο.
Εξωνεφρική κάθαρση
Η εξωνεφρική κάθαρση είναι ένα τεχνητό μέσο απομάκρυνσης των επιβλαβών κυτταρικών αποβλήτων και της περίσσειας αλάτων και υγρών από τον οργανισμό. Υπάρχουν 2 τύποι:
- Η αιμοκάθαρση (αιμοδιάλυση) είναι η συνηθέστερη μορφή κάθαρσης κατά την οποία το αίμα φιλτράρεται χρησιμοποιώντας ένα μηχάνημα ως φίλτρο. Οι ασθενείς χρειάζεται να πηγαίνουν στο νοσοκομείο για να κάνουν αιμοκάθαρση.
- Η περιτοναϊκή κάθαρση γίνεται στο σπίτι με τη χρήση ενός καθετήρα που τοποθετείται στην κοιλιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η διαδικασία μπορεί να γίνεται το βράδυ ενώ ο ασθενής κοιμάται.
Ο γιατρός θα σας βοηθήσει να αποφασίσετε ποιο είδος αιμοκάθαρσης είναι καλύτερο για εσάς, καθώς το καθένα έχει τόσο πλεονεκτήματα όσο και μειονεκτήματα έναντι του άλλου.
