CY-Biobank: Ένα παγκύπριο βιο-καταθετήριο

Το επιστημονικό προσωπικό του οργανισμού μας απαρτίζεται από ερευνητές οι οποίοι προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα ειδικοτήτων, περιλαμβανομένου μοριακούς και κυτταρικούς βιολόγους, γενετιστές και βιοπληροφορικάριους, στην Κύπρο και το εξωτερικό. Ένας μεγάλος αριθμός από εργαστηριακούς τεχνολόγους επίσης συμμετέχουν στις δραστηριότητες του Κέντρου σε διάφορα επίπεδα. Κάποιες από αυτές τις δραστηριότητες είναι και η προσέλκυση υγιών και ασθενών εθελοντών και η αναζήτηση διαφόρων επιστημονικών έργων. Η δραστηριότητα της βιοτράπεζας υπόκειται σε αυστηρούς κανονισμούς σε σχέση με τη τήρηση των προτύπων ποιότητας, που μεταξύ μεταξύ άλλων τη διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων και των δειγμάτων των εθελοντών δοτών με την ενδεικνυόμενη υψηλότερη ποιότητα και εχεμύθεια, κατά την υλοποίηση της κάθε έρευνας. Την ίδια ώρα, όλες οι δραστηριότητες του οργανισμού είναι συμμορφωμένες με τον Ευρωπαϊκό Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων, σεβόμενοι πλήρως όλα τα δεοντολογικά, νομικά και κοινωνικά ζητήματα τα οποία δύναται να προκύψουν από αυτές τις δραστηριότητες.

Η Βιοτράπεζα μας, είχε αρχικά χρηματοδοτηθεί με ένα κονδύλι ύψους δύο εκατομμυρίων ευρώ σε πάροδο 4.5 ετών (2011-2015) ως ένα βιο-καταθετήριο για γενετικές ασθένειας, σε συνδυασμό με την υλοποίηση μιας μεγάλης μελέτης με επίκεντρο τις νεφροπάθειες. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο οποίο υπάγεται το Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής, στηρίζει τις δράσεις του οργανισμού, φιλοξενώντας τις εγκαταστάσεις του Κέντρου, ενώ την ίδια ώρα συνεχίζονται αδιάκοπα οι προσπάθειες για εξεύρεση άλλων χρηματοδοτικών πόρων. Τα δείγματα της Βιοτράπεζας του Κέντρου βρίσκονται στη διάθεση άλλων ερευνητών, είτε εντός του οργανισμού είτε από άλλα ιδρύματα, αφού ωστόσο, υποβληθούν και αξιολογηθούν όλες οι προβλεπόμενες αιτήσεις και ερευνητικές προτάσεις, καθώς και οι πληροφορίες γύρω από τους στόχους των προτάσεων και των πειραματικών διαδικασιών.

Η Βιοτράπεζα είναι εγκεκριμένη από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής με κωδικό αναφοράς EEBK/ΕΠ/2020/04.

Το αρχείο

Η Βιοτράπεζα μας φιλοξενεί περισσότερα από 4,000 δείγματα από ασθενείς και υγιείς εθελοντές δότες (κυρίως συγγενείς), για τα οποία διατηρούνται σχετικά αρχεία και δεδομένα, με μεταβλητή πληρότητα. Κάποια από αυτά τα αρχεία είναι διαθέσιμα για γενική χρήση, μετά από σχετική έγκριση του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου και της Εσωτερικής Επιτροπής Δεοντολογίας του Κέντρου. Κάποια άλλα αρχεία βρίσκονται υπό τη κηδεμονία της Βιοτράπεζας, στο πλαίσια συγκεκριμένων ερευνητικών προγραμμάτων.

Κάθε ένα από αυτά τα προγράμματα έχει τις δικές του διατάξεις και περιορισμούς σε σχέση με χρήση των δειγμάτων, ενώ η χρήση τους πρέπει να τύχει έγκρισης από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Συνεπώς, τα δείγματα και τα δεδομένα τα οποία συλλέγονται σε αυτό το πλαίσιο, είναι διαθέσιμα μέσω της Διεύθυνσης της Βιοτράπεζας, η οποία βρίσκεται σε απευθείας επικοινωνία με τους ερευνητές οι οποίοι ηγούνται των επιστημονικών αυτών ομάδων. Για ένα σεβαστό αριθμό δοτών, η Βιοτράπεζα φιλοξενεί ένα υψηλού μοριακού βάρους γονιδιακό DNA, πλάσμα και ορό, και από συγκεκριμένους δότες και ούρα.

Όλο το βιολογικό υλικό κατατίθεται και ψύχεται σε θερμοκρασίες των -80 βαθμών κελσίου (oC) σε ειδικά ψυγεία.

H Βιοτράπεζα μας αρχειοθετεί δεδομένα και δείγματα για τις πιο κάτω περιπτώσεις:

1. Υγιείς εθελοντές δότες
2. Ασθενείς με πολυκυστική νόσο των νεφρών που κληρονομείται με      επικρατούντα χαρακτήρα
3. Ασθενείς με νεφροπάθειες που σχετίζονται με αιματουρία:
    • Σύνδρομο Alport
    • Νεφροπάθεια λεπτής βασικής μεμβράνης
    • Νεφροπάθεια (CFHR5), C3 σπειραματονεφρίτιδα
4. Νεφροπάθεια MUC1 ή Κυστική Μυελική Νόσο των Νεφρών Τύπου      1
5. Κυστινουρία
6. Νεφρική άπω σωληναριακή οξέωση
7. Νεφρωσικό σύνδρομο και εστιακή τμηματική                                        σπειραματοσκλήρυνση
8. Άλλες πολύ σπάνιες κληρονομικές νεφρικές διαταραχές
9. Κληρονομικές νεφροπάθειες άγνωστης αιτιολογίας
10. Κληρονομικές καρδιακές παθήσεις
11. Συστηματικός ερυθηματώδης λύκο

Επέκταση σε Κέντρο Αριστείας με χρηματοδότηση από ΕΕ και ΚΔ

Εγκαινιάζοντας μια νέα συνεργασία με το Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Graz της Αυστρίας, την ευρωπαϊκή κοινοπραξία βιοτραπεζών BBMRI-ERIC και τη κυπριακή εταιρία ερευνών RTD Talos, το Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κύπρου συμμετείχε επιτυχώς στο διαγωνισμό χρηματοδότησης προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ορίζοντας 2020 [H2020-WIDESPREAD-01-2018-2019: Teaming Phase 2] και εξασφάλισε κονδύλι ύψους 15 εκατομμυρίων ευρώ, με στόχο την αναβάθμιση της ερευνητικής του υποδομής και της ιατρικής υποδομής της βιοτράπεζάς του, ώστε να ικανοποιεί πλήρως τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το έργο ονομάζεται: Βιοτράπεζα και το Κυπριακό Γονιδίωμα, (εν συντομία CY-Biobank), και η χρηματοδότηση του ενισχύεται με ακόμη ένα κονδύλι ύψους 15 εκατομμυρίων ευρώ με κρατική στήριξη από την Κυπριακή Δημοκρατία και επιπρόσθετα 8 εκατομμύρια ευρώ από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, για μια περίοδο 15 ετών, ξεκινώντας από την έναρξη του έργου την 1^η Οκτωβρίου 2019, μέχρι την ολοκλήρωσή του, στις 30 Σεπτεμβρίου 2034.

Μεταξύ των στόχων της νέας χρηματοδότησης είναι και η βελτιστοποίηση της δραστηριότητας της βιοτράπεζας του Κέντρου, η οποία περιλαμβάνει την αύξηση του αριθμού των δοτών καθώς και τη διεύρυνση των ασθενειών για τις οποίες προσφέρει τις υπηρεσίες της. Την ίδια ώρα, ένα θέμα το οποίο χρήζει ξεχωριστής προσοχής στα πλαίσια του έργου, είναι η εφαρμογή και η τήρηση υψηλών προδιαγραφών ποιότητας σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της βιοτράπεζας. Αυτό άλλωστε αναμένεται να ελκύσει τους ενδιαφερόμενους φορείς οι οποίοι θα θελήσουν στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν τα αρχειοθετημένα στοιχεία και βιολογικό υλικό, αφού οι υψηλές προδιαγραφές ποιότητας θα εξασφαλίζουν και τα αποτελέσματα της έρευνας τους. Για αυτό το σκοπό, η βιοτράπεζα εργοδοτεί ειδική λειτουργό που είναι επικεφαλής για θέματα ποιότητας, η οποία έχει και την ευθύνη να επιβάλει και να επιβλέπει ότι η βιοτράπεζα πληροί και τηρεί τα πρότυπα ποιότητας που αφορούν στην κατηγορία ISO 9001 και ISO 20387.